Pandemia COVID-19 znacząco wpłynęła na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Braki kadrowe wśród sędziów i pracowników administracyjnych spowodowały, że sądy w całym kraju zaczęły zmagać się z poważnymi opóźnieniami. Szacuje się, że każdego dnia około 15 % zatrudnionych nie mogło wykonywać swoich obowiązków z powodu zakażeń lub konieczności izolacji.

Z roku na rok rośnie liczba prawomocnych wyroków korzystnych dla osób posiadających kredyty walutowe. Od 2016 roku zapadły już ponad 180 takie orzeczenia, a 2020 przyniósł wyraźne przyspieszenie, mimo wiosennego przestoju spowodowanego pandemią.

Coraz wyraźniej widać, że rosnące rezerwy odkładane przez banki na poczet ryzyka związanego z kredytami walutowymi mogą być jedynie początkiem ogromnych kosztów. Świadomość klientów na temat nieuczciwych zapisów w umowach dynamicznie rośnie, co powoduje, że instytucje finansowe znajdują się w coraz trudniejszej sytuacji.

Kwestia kredytów denominowanych we frankach szwajcarskich nie dotyczy wyłącznie Polski. Podobne wyzwania stoją przed systemami bankowymi w Rumunii, Grecji, Słowenii czy na Cyprze. W wielu z tych państw spory pomiędzy kredytobiorcami a bankami pozostają nierozstrzygnięte i czekają na ostateczne decyzje prawne oraz regulacyjne.

Jeśli polski Sąd Najwyższy wyda orzeczenie niekorzystne dla sektora bankowego, skutki mogą sięgnąć nawet 230 miliardów złotych. Takie prognozy przedstawiono w analizach, wskazując, że dla banków byłby to jeden z najpoważniejszych kryzysów finansowych ostatnich lat.

Banki zabezpieczają rezerwy, ale liczą na ugody

Z raportów wynika, że zwrot rat frankowiczom mógłby kosztować sektor około 230 miliardów złotych. Banki zgromadziły już rezerwy pokrywające blisko 85% tej sumy. Nadal jednak liczą na porozumienia z klientami, ponieważ ugody – choć mniej korzystne dla kredytobiorców – ograniczałyby ryzyko strat w porównaniu z masowymi przegranymi w sądach.

Mimo zaleceń Komisji Nadzoru Finansowego, żaden bank nie wdrożył programu ugód na szeroką skalę. Rekomendowany model opierałby się na traktowaniu kredytu frankowego tak, jakby od początku był złotowy, oprocentowany według stawki WIBOR z marżą z dnia jego udzielenia.

Rozwiązania międzynarodowe

W innych krajach problem rozwiązywano różnymi metodami. Węgry w 2015 roku przeliczyły wszystkie kredyty frankowe na forinty, stosując rozwiązanie ustawowe. Serbia z kolei w 2019 roku umożliwiła przewalutowanie kredytów na euro po kursie z dnia podpisania umowy, co okazało się korzystne dla kredytobiorców.

W Grecji, Rumunii czy na Cyprze procesy nadal trwają i podobnie jak w Polsce oczekują na ostateczne decyzje sądów i regulatorów.

Polska wciąż czeka na przełom

Od 2005 roku w Polsce udzielono ponad 600 tysięcy kredytów we frankach. Spór pomiędzy bankami a kredytobiorcami wciąż pozostaje otwarty, a spodziewana uchwała Sądu Najwyższego mogłaby przyspieszyć rozstrzygnięcia sądowe. Jeżeli sąd potwierdzi, że w umowach znajdowały się niedozwolone klauzule, banki mogą zostać zmuszone do zwrotu klientom wszystkich wpłaconych rat – zarówno kapitału, jak i odsetek.

Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł, że Santander Bank Polska nie miał prawa stosować w okresie pandemii klauzul, które ograniczały prawa kredytobiorców. Chodzi o zapisy dotyczące tzw. klauzuli salda i niesporności, zawarte w aneksach do umów kredytów walutowych.

Izba Cywilna Sądu Najwyższego nadal nie podjęła uchwały w sprawie kredytów powiązanych z frankiem szwajcarskim. Mimo że instytucje poproszone o opinie miały 30 dni na ich przedstawienie, upłynął już przewidziany czas, a nowej daty posiedzenia wciąż nie wyznaczono.